THE REBEL

(yukbo kang Tim Adlawan og Robrt Pableo Lim
Duha ka mga higanting rebelde sa bisayang pamalak)

Sa dihang usa ka gabii
naputos sa labing itom nga kangingit
ang akong utok og kasingkasing
nakuot ko ang salabutan nga putlon
ko na lang ang akong kinabuhi
ningadtu sa ika kawhaag tulo ka ang-ang
sa condominium nga akong gipuy-an
diri sa Singapore og akong gisukod
gilayon nga adto sa ika ¾ sa gitas-on
sa maong condominium ko mobitay
¾=75 percent o 0.75 nya 13 x 0.75=9.75
9.75 x 3 meters=29.25 meters plus factor of safety
more or less 28 meters plus higot nga 3 meters
31 meters jud ang gitas-on sa pisi.
mao nga andam na ang tanan.
akong nang gihigot ang pisi sa tiilan
sa mechanical room sa ulohang bahin
sa shaft sa elevator nya ako nang
gihugtan ang pisi sa akong liog
nya niadto ko nitungtung sa parapet
alang sa akong dramatikong paglukso
apan sa wala pa jud ko moambak
nisiga ang lawak nga anaa gayud
sa akong atbang nya nakita nako
ang matahom og hubag kaayong babaye nga nisulod
nagsunod kaniya ang ambongan nga batan-ong lalake
nya naghubo dayon ang babaye sa iyang sapot
pastilan dagko-as totoy sa animal!
nipisas bulbul sa giatay!
ang lalaki nitalikod sa babaye
haskang atubanga hinuon niya kanako
nya nagdali-dali sad siyang naghubo
pastilan kadako sa hinagiban sa amaw!
mora man jud og otin sa kabayo!
nya wala pa gani mogahi ang kanahan!
nya nagsugod na silag kombati
morag mga gutom nga mga iro ang duha
hasmag nya pinaakay gilayon
nya nituwad ang babaye nya nag-iniro sila
nya nihigda ang babaye nya giungad dayon siyas lalaki
nya morag iring nga nangawras ang babaye
nya nipatung ang lalaki gikiyudkiyuran siya
nagkirigkirig ang babaye dayong siyagit nga morag iring
haskang sabaas mga buang
morag tanang silingan nakadungog
nya nagtuwad tuali silang duha
tan-aw ko gilamian na kaayo ang lalaki
kay iya na mang gialsa ang iyang lubot
daw gikak ang gatilyo sa iyang higanting hinagiban
og iyang gipunting ang ulo sa iyang sinaw
og dako kaayong pistola sa baba sa babaye
og sa katulo lanog kaayo ang buto!
BANG! BANG! BANG!

Niguho sa pultahan ang sinaw kaayong upaw sa iyang bana!
Sa walang kamot ang bulawang kalibre 45!
Sa tuo ang itom nga Canon Rebel XT!

NGANONG NASANGAD ANG BARKO NI MAGELLAN NGA USA MAN UNTA SIYA KA BATID NGA MANGLAWIGAY SA DAGAT?

Nangutana siya kanako kung nakaila ko sa sa dahong barko
apan pag-ukab pa sa akong baba
giukob niya ang iyang nagbaga nga baba sa akong baba
og iyang gitukob ang akong dila
iyang gisupsup ang akong laway
gihigop ang akong gininhawa
gihapuhap sa kainit sa iyang dila ang akong dila
og sama kakalit sa pagbugwak sa baha sa nagbagang biga
nitaup ang usa niya kadila sa akong utok
og nitaup ang usa pa niya ka dila sa akong kasingkasing
og nitaup ang usa pa niya ka dila sa akong itlog
nga maoy nagbayaw kanako sa langit sa katam-is
og nilupad kami sa lasang taliwala sa ipoh
lasang sa nagbagang mga aso
og akong nakita sa taliwala ang kahoy
nga adunay mga dahon sama sa barko
among giduol samtang nagsige pagtaup
ang iyang tulo ka mga dila
sama kami sa mga iro nga wala pa mag-ibot
gilamoy kami sa dahong barko
og giputos kami sa kalami sa kangitngit
og gidangdang kami sa labing uga nga kainit
og nag-ihap siyag tulo ka usa tulo ka duha
tulo ka upat tulo ka lima tulo ka unom
ug pag-abot sa tulo ka pito ka adlaw
niputos kanamo ang dugos sa tumang kapait
og nibukas ang dahong barko
nisugat kanamo ang nagbagang mata sa kahayag
nisutoy kamig lupad pahitaas
og nangabuak ang among mga lawas
sa kaduha sa katulo sa kaupat sa kalima
sa kaunom sa kapito sa kawalo og sa kasiyam kaliboan
og ang among gidaghanon nibug-at sa kaitom
og dayong bulhot namo paubos
kusog sutoy kaayo ang among pagpahiubos
ug among nakita ang usa ka isla nga nagnganga
nga adunay dakong barko nga nasangad
ug among nakita ang mga tawo nga nisugat sa among pag-abot
ug sa wala pa kami hingpit nga motugpa sa ilang mga kamot
nisiyaget ang maanyag nga barangan nga tagamalingin :
maayong pag-abot mga bisaya!
Ang mga sakay sa nasangad nga barko inyo nang nakita?

Ipoh= usa ka dakong dakbayan nga anaa sa kinapusuran sa Malaysia
Og ang pangalan gipahinungod sa labing gamhanang kahoy nga makahilo
sa kalibotan;
Sa Indonesia ang maong kahoy gitawag kinig upas, sa mga Samal Balangingi gitawag kinig tipo. ipoh =upas=tipo. Ang Basilan adunay lungsod nga tipo-tipo nga adunay barrio nga limbo-upas.

Ang pagluto sa hilo nga upas o ipo o tipo gikinahanglang iputos kini sa dili masunog nga dahon sa kahoy. Ang maong kahoy matud pa adunay dahon nga sama ang porma sa barko og idangdang sa kainit sa nagbagang kalayu og mahibaw-an ang pagkaluto niini paghuman sa kaduhag usa ka adlaw kung inig tilaw nimo sa duga lantong na ang kapait. Kung inig kahuman sa kaduhag usa ka adlaw tam-is ang duga pakyas ang pagluto sa hilo .

Ang mga lumad diri sa Singapore nga gitawag og orang laut ilang giila nga mga kagikan ang mga iranun nga gikan sa Lanao sa Mindanao . Ang akong higala nga usa ka orang laut nagkanayon nga sa mga katiguwangang iranun ang hilo nga naluto gikan sa kahoy nga upas o ipo o tipo ilang gitawag nga bisaya. Gikan kini sa duha ka mga malay nga pulong nga bisa=venom og saya=I.

NGANONG NAKAINGON KO NGA ANG THEORY NGA THE END OG HISTORY NI FRANCIS FUKUYAMA BAG-ONG DAAN

Sa pagpadulong namo sa Singapore
Nalangan ang among paglupad
Tungod kay usa sa mga pasahero
Nagsukasuka sa kahubog
Sa iyang gahum pagkakongresista.

Sa pagtugpa namo sa niaging pasko
Didto sa Ninoy Aquino International Airport
Among nasugatan ang mas daghan
Nga mangluparay nga mga Pilipino
Mga nurse nga padulong molupad sa Europe
Mga engineer nga padulong molupad sa Middle East
Mga magtutudlo nga padulong molupad sa Australia
Mura mig mga hulmigas nga nagsugat
Padulong pasulod pagawas sa Pilipinas

Apan nababoy mig hapit usa ka oras
Kay giuna pagpagawas sa Ninoy Aquino International Airport
Ang presidente kauban ang mga higanting negosyante
Nga gikan kuno sa opisyal nga lupadlupad
Sa tinipong bansa sa America

Og sa paggawas namo sa Ninoy Aquino International Airport
Nisugat kanamo ang higanting bilbord
Nga gibansiwag ang higanting pahiyom sa presidente
Nga nag-abi-abi sa pag-abot sa mga bag-ong bayani

Mga bag-ong nangabot nga daw mga salin sa nahurot

FAQS KABAHIN SA BALAOD SA EQUILIBRIUM

The summation of negative and positive forces
must be equal to zero to achieve equilibrium.
-Varegnon

Unsay mahitabo kung mas kusgan ang pwersa sa demonyo?
Matud pa sa mga buotan nga ang kalibotan mobuto sa kaiinit
sa kasakit.

Unsay mahitabo kung mas kusgan ang pwersa sa ginoo?
Matud pa sa mga maldito nga ang kalibotan mokupos sa kabugnaw
sa kamingaw.

Unsay mahitabo kung patas ang pwersa sa ginoo og demonyo?
Matud pa sa ekonomista nga ang kalibotan magsigeg tuyok taliwala
sa kawad-on ug kabuhong tungod kay mao kini ang unod sa balaod
sa equilibrium.

ANG MISTERYOSONG JOHORE BARUH

Ang Singapore og Malaysia pwerting duola ra. Kanang Mandaue og Mactan nga distansiya susama jud ana. Ang Singapore adunay taytayan nga alang sa paglabang ngadto sa Malayasia naa mahimutang sa Woodlands unya adto ni tugpa sa Kota Raya sa Johore Baruh sa Malaysia. Apan daghan kaayong mga taga Singapore nga nitambag nga dili ko pangadtoun sa Johore Bahru tongod kay haskang peligroha. Cowboy city ang ilang ingon aning dapita, gamay nga sipyat patay ka. Bang bang kuno bisan asang suoka. Daghan kaayong mangunguot, tulisan, kawatan, isnatser,adik, burikat ug uban pa.Apan usa ka adlaw ako jung giadto ang JB. Ayu! Sa immigration pwerti namong hinangop sa mga nagbantay didto sa checkpoint sa Kota Raya. Kay pwerti nilang abi abi kanako pagkakita nila sa Pilipinas nga passport. Nag-istorya man gani mi sa dilang espanyol sa usa ka babaye nga taga immigration kay iya man kong giingnan nga kumusta? nya ako man siyang gitubag nga muy bein senyora bonita. Te soy marinero? Nungca! Nungca senyora! Yo soy pistolero! Pwerti namong pangatawa. Nya adunay bantan-ong pulis nga nidoul kanamo bali natulo silang nag-alirong kanako usa taga-custom, usa ang taga immigration nya usa ang pulis. Nitaas lagi kaayo ang linya sa luyo nako. Naikog gani kos mga tawo nga tua didto sa akong luyo kay nilanat jud ug taas taas ang among pagkukabildo. Ilabi na jud kabahin sa Bohol kay interesado kaayo silang moadto didto. Mao nga nangutana ko nganong ganahan kaayo silang moadto didto? Ingon ang babaye nga tungod sa Panglao kay nakadungog na kuno siya kabahin sa mga tawo nga manghilo aning Panglao. Ingon ang taga custom nga ang iyang gustong adtoun ang chololate hills kay tungod sa hubad niini sa bahasa Malaysia. Nya nipahiyom siya nga morag iring nga nakasungkab. Pero ang kinakuratan ang gisulti sa batan-ong pulis nanglimbawot lagi ang akong balhibo. Kay ingon siya nga ang iyang gusto nga makita jud ang karaang Johore tongod kay matud pa niya ang hubad sa Johore Baruh mao ang New Bohol. Bahru=new Johore=bohol. Unsa ang kahulogan sa pulong Bohol? Ako silang gipangutana. Ug nitaas pagsamot ang taas na nga linya.

NGANONG NANGUTANA PA BAHIN KANAKO ANG AKONG MGA KARIBAL SA NEGOSYO? SAMAN JOY ILANG GUSTO?

(yukbo kang Pantaleon Auman)

Nagpahibalo kanako ang akong asawa nga hangtod karon daghan lang gihapon sa akong mga karibal sa negosyo ang nangita kanako kon hain na kuno ko gilabay sa demonyo. Ang mga Jew, Dutch og mga Pilipino nagsige pag pangita sa matod pa nila nga salbahis kaayong dako. Kalit lang kuno kaayo ang akong pagkahanaw sa akong panimalay sa baryo Pak-an sa dakbayan sa Mandau sa probensiya sa Sibo sa nasud nga giharian sa mga dagkong sugarol, sa mga kusog kaayong mangantog nga mga ikogang mga politiko, sa mga patay gutom nga mga burikat og mga palahubog nga mga magbabalak.

Mga kapre dia ra ko sa Bukit Batok, Singapore. Bout paibot nga bukid sa sakit.
apan timan-i nga wala pa nako hubara ang kahulugan sa singa pura. Basin makaigit nya mog alkitran sa kahulogan niani. Apan pastilan kon ako pa gyong apilon ang karaang pangalan sa Singapore nga Temasek basin makalibang nya mog danggit nga mag-una ang ikog.

Nya namaghot na ang nahubog nga kanahan!
MGA ANIMAL! MGA MANANAP! PATYON KO KAMO MGA BUANGANG BUANGA MONG DAGKO!

Ug nitaup ang mga dagom sa mata, sa baba, sa ilong, sa dalunggan, sa pusod og sa bilahan sa baho kaayog tae nga monyeka. Ug nilupad ang unom ka mga dagkong bakukang nga adunay unom ka nagsangasagang mga sungay sutoy lupad gawas sa lingin nga bintana sa lingin nga payag sa nag-inusarang maanyag nga magbabarang nga gikan sa isla sa kahayag.

ANG UNOM KA MGA BABA SA KAMATAYON

Ang akong
kontrata nagkanayon

tin-aw kaayo
ang mga pulong
nga nagkanayon
siyam ka tuig
sa Jurong.

Ang
akong manager
nagkanayon

siya nagkanayon
sa matag ikasiyam sa buntag
ang akong tambong
sa Jurong.

Matag adlaw
moagi ko sa tulo ka panit

tulo ka panit sa sing-sing
sa seguridad
sa akong
pagsulod gawas
gawas sulod
sa Jurong.

Ug matag adlaw

matag adlaw
akong mabati
ang init nga gininhawa
sa unom ka baba
unom ka nagbagang
mga baba
sa kamatayon

ang unom ka mga baba
sa kamatayon
nga mohalok
sa akong baba
sa matag abot nako
sa Jurong.


Matag adlaw
akong patyon ang suga

patyon ang suga
sa matag abot sa takna
nga ika-unom
sa kahapunon
sa Jurong.

Tungod kay adunay unom
ka mga baba sa kamatayon
ang isla sa Jurong.



Matod pa sa akong higala nga usa ka Orang Laut nga adunay alamat sa unom ka baba sa kamatayon ang isla sa Jurong diri sa Singapore. Siya nagsungid kanako kabahin niini tungod kay nagsige kog pangutana kaniya nganong ang mga trabanhe sa maong isla suweldo-an man sa katulo ka pilo kung imong itandi sa mga trabahanti sa laing dapit sa Singapore. Siya nagkanayon nga hugot kaayo ang siguridad pasulod pagawas sa maong isla tungod kay napamatud-an sa mga Orang Laut nga ang mga tawo nga makataak sa maong lugar mangamatay pagkahuman sa walo ka tuig walo ka buwan og walo ka adlaw pagsumad sa unang taak sa maong tawo sa maong isla.

NGANONG GIKINAHANGLANG MAGTAKUBAN ANG MGA IRANUN?

Nganong adunay Lanao sa Mindanao?
Nganong sa Sabah adunay Ranau?

Nganong adunay Leyte sa Pilipinas?
Nganong adunay Reteh sa Indonesia?

Nganong adunay Kibawe?
Nganong adunay Bawean?

Nganong adunay Singapura?
Nganong adunay Sangkapura?

Nganong adunay Cebu?
Nganong adunay Sibo?

Nganong duha ka isla ang ginganlag Bogan?Nganong adunay bisaya sa Pilipinas og Borneo

FAQS KABAHIN SA BISAYANG BATO

Unsa ang bato?
Ang huni nga inig bunal morag mangaboak ang atong ulo.

Unsa ang bisayang bato?
Ang huni nga inig bunal morag mabuak ang monay ni inday.

Nganong nakasulti ka niana?
Paminawa kanang awit nga giaatay.

NIBUTHO NA USAB ANG NUMERO NGA MAGUWANG SA YAWA

Yesterday, Akihabara hugged the headlines when it became the scene of a
horrifying stabbing incident that left at least seven people dead and 10 injured.
The incident happened exactly seven years to the day that a man went on stabbing
spree in a primary school in Osaka prefecture killing eight children and injuring 15
other people.

-The Straits Times
June 9,2008


Tungod kay dugay mobutho ang adlaw diri sa Singapore ang alas siyete kilom
kilom pa mao nga matag Dominggo sa alas onse moadto ko sa orchard road nya
akong nabantayan nga ang mga tawo nga maoy mga alas ni Bertolt Brecht mang
gawas usab matag bukas sa pultahan sa tren. Ug gikan sa istasyon sa tren ma
ngadto usab sa orchard road.

Ug tungod kay dugay mapawng ang adlaw ang kangitngit moabot diri sa alas siyete
mopauli ko sa bukit batok matag alas nuybe. Ug akong namatikdan nga inig siga sa
mga suga nga halogen og neon mangawagtang usab ang mga tawo nga matod pa
mga baho. Dungan sa pag-awit ni Sting kabahin sa pagbuno nibutho usab ang nume
ro nga manghod sa ginoo.


Bukit=bukid=hill
Batok=sakit=disease
Alas=ang pondasyon=the base

ANG LUCKY PLAZA SA ORCHARD ROAD, SINGAPORE

ang matias
usa ka paraiso
sa mga pagkaong pitso,
atay, batikolon, pako og paa
susama gayod nianang paa
sa nagpakigol nga ilocana
o niaanang hubag kaayo
nga dughan sa bisaya
diri sa lucky plaza
sa orchard road.
matag dominggo
ang lucky
mao ang
matias
sa mga
unod
nga
gitu
hog.